Heimildaskrá
Þegar notast er við heimildir í ritgerð er nauðsynlegt að skrá þær í sérstaka heimildaskrá. Þar eru tilgreindir ýmsir þættir um heimildina sem gera þeim sem les ritgerðina auðveldara fyrir að finna upplýsingarnar sem byggt er á. Athugið að það þarf alltaf að tilgreina hvaðan upplýsingar sem notast er við eru fengnar. Þetta á bæði við þegar er verið að umorða það sem einhver annar hefur sett fram, svo sem hugmyndir eða rannsóknir og þegar verið er að vitna beint og orðrétt í ummæli einhvers annars.
Gerð heimildaskrár
Mismunandi kerfi
Í fræðilegum verkum og rannsóknarritgerðum þarf alltaf að koma skýrt fram hvaða heimildir eru notaðar.
Heimildaskrá er listi yfir allar heimildirnar sem notaðar hafa verið við gerð ritgerðarinnar. Heimildaskrá er alltaf skráð eftir ákveðnu kerfi og eru til fleiri en eitt kerfi sem hægt er að styðjast við. Hér á eftir fylgja leiðbeiningar um hvernig á að nota APA kerfið en það er algengt kerfi hér á landi. Hvort sem notast er við APA kerfið eða önnur heimildaskráningarkerfi er mjög mikilvægt að gæta alltaf samræmis í allri heimildaskráningu.
Samræmt og skýrt
Upplýsingar sem þurfa að koma fram í heimildaskrá, eru eilítið mismunandi eftir heimildum, eins og má sjá á dæmunum hér á síðunni. Athugið að mikilvægt er að allar upplýsingar séu settar fram eins og í ritinu sem þær voru sóttar í.
Heimildir
Leiðbeiningar og dæmi
Af hverju þarf ég að nota heimildir?
Heimildir eru notaðar til að svara rannsóknarspurningunni, til að koma upplýsingum á framfæri og til að sýna að höfundur ritgerðarinnar hefur aflað sér upplýsinga um efnið.
Heimildir eru mikilvægar til þess að:
- lesandinn sjái á hverju verkið er byggt
- skýrt sé að höfundur hafi aflað sér upplýsinga og vandað til verka
- lesandinn geti treyst höfundi
- lesandinn geti sannreynt það sem höfundur ritgerðarinnar skrifar
- lesandinn geti jafnvel lesið meira um efnið með því að skoða heimildirnar.
Tilvitnanir
Texti sem við notum úr verkum annarra kallast tilvitnun. Tilvitnanir eru notaðar til að rökstyðja hugmyndir og tengja efnið við það sem áður hefur verið gert eða rannsakað á þessu sviði. Ef á að vitna í efni eftir annan höfund verður alltaf að geta heimilda.
Bein tilvitnun – texti er tekinn orðrétt upp eftir öðrum og merktur með gæsalöppum til að aðgreina hann frá eigin texta. Ef vitnað er beint í orð annarra má ekki breyta neinu innan gæsalappanna, meira að segja þó að sé prentvilla í textanum! Ef leynist prentvilla má merkja hana sérstaklega með því að skrifa [svo] beint á eftir henni, til þess að lesandinn átti sig á því að prentvillan er hluti af tilvitnuninni og ekki prentvilla í ritgerðinni sjálfri.
Ef tilvitnunin er lengri en 40 orð er hún ekki felld inn í texta heldur er dregin inn með tab takkanum. Þá eru ekki notaðar gæsalappir.
Óbein tilvitnun – þegar það sem aðrir hafa skrifað er umorðað og sagt frá því með eigin orðum. Þegar hugmyndir annarra eru umorðaðar þarf ekki að setja gæsalappir utan um tilvitnunina en samt er nauðsynlegt að setja tilvísun í sviga á eftir til þess að lesandinn átti sig á að þetta sé hugmynd eða efni sem höfundur ritgerðarinnar hefur eftir öðrum.
Tilvísanir
Hverri tilvitnun fylgir tilvísun, sem vísar í heimildaskránna en það sem er vitnað í þarf ALLTAF að skrá í heimildaskrá!
Mismunandi aðferðir eru til að skrá tilvísanir eftir því hvaða heimildaskráningarkerfi er notað. Í APA kerfinu sem er mikið notað á Íslandi eru tilvísanir hafðar í sviga inni í textanum. Hver tilvísun vísar þá til ákveðinnar heimildar í heimildaskránni.
Tilvísanir eru stuttar með lágmarksupplýsingum, svo sem nafni, ártali og blaðsíðutali.
Almenn þekking?
Ekki þarf að vitna í heimildir um alkunnar staðreyndir, almenna þekkingu eða staðreyndir sem mjög auðvelt er að sannreyna.
Dæmi um þekkingu/staðreyndir sem þarf ekki að styðja með heimildum:
Hagaskóli er í Vesturbænum.
Hægt er að kaupa nautahakk í verslunum.
Forseti Íslands er Guðni Th. Jóhannesson.
Íslenska landsliðinu gekk mjög vel á EM 2016.
Það er að nokkru leyti háð markhópnum hvað þarf að styðja með heimildatilvitnun og þarf að meta hverju sinni hvort um almenna þekkingu er að ræða eða ekki.
Bækur
Uppsetning í heimildaskrá
Í heimildaskrá er heimildum raðað í stafrófsröð eftir nafni höfundar, fornafni Íslendinga en ættarnafni útlendinga. Séu höfundar fleiri en einn, er nöfnum þeirra raðað eins og þeir koma fyrir á bókarkápu.
Höfundur. (Útgáfuár). Titill. Útgáfustaður: Forlag.
Tilvísun: (Höfundur, ártal, bls. xx)
Eftir einn íslenskan höfund
Garðar Gíslason. (2008). Félagsfræði. Einstaklingur og samfélag. 3. útg. Reykjavík: Mál og menning.
Tilvísun: (Garðar Gíslason, 2008, bls. 27)
Eftir tvo íslenska höfunda
Friðrik H. Jónsson og Sigurður J. Grétarsson. (2007). Gagnfræðakver handa háskólanemum. 4. útg. Reykjavík: Háskólaútgáfan.
Tilvísun: (Friðrik H. Jónsson og Sigurður J. Grétarsson, 2007, bls. 98-100)
Eftir einn erlendan höfund (þýðing)
Gombrich, E. H. (2008). Saga listarinnar. Halldór Björn Runólfsson þýddi. Reykjavík: Opna.
Tilvísun: (Gombrich, 2008, bls. 15)
Eftir tvo erlenda höfunda
Andrews, Philip og Cope, Peter. (2007). The complete digital photography manual. Everything you need to know to shoot and produce great digital photographs. London: Carlton.
Tilvísun: (Andrews og Cope, 2007, bls. 32)
Höfundar ekki getið
Ef höfundur er óþekktur, skal skrá ritið undir titli á réttum stað í stafrófsröð.
Bárðar saga Snæfellsáss, (1999). Bjarki Bjarnason bjó til prentunar. Reykjavík: Iðnú.
Tilvísun: (Bárðar saga Snæfellsáss, 1999, bls. 57)
Ritstýrðar bækur
Orðabækur
Árni Böðvarsson (ritstjóri). (1996). Íslensk orðabók. 2. útg., aukin og bætt. Reykjavík: Mál og menning.
Tilvísun: (Árni Böðvarsson, 1996, bls. 325)
Færsla í orðabók
Mörður Árnason (ritstjóri). (2002).Ráðhygginn. Í Íslensk orðabók: M-Ö (3. útgáfa, aukin og endurbætt). Reykjavík: Edda.
Tilvísun: (Mörður Árnason, 2002, bls. 1167)
Færsla í alfræðiriti
Dóra Hafsteinsdóttir og Sigríður Harðardóttir (ritstjórar). (1990). Turtildúfa. Í Íslenska alfræðiorðabókin (bls. 435-436). Reykjavík: Örn og Örlygur
Tilvísun: (Dóra Hafsteinsdóttir og Sigríður Harðardóttir, 1990, bls. 435-6).
Grein úr greinasafni eftir marga höfunda
Sigurður Þórarinsson. (1974). Sambúð lands og lýðs í ellefu aldir. Í Sigurður Líndal (ritstjóri), Saga Íslands I, (bls. 27-97). Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag – Sögufélagið.
Tilvísun: (Sigurður Þórarinsson, 1974, bls. 32)
Tímarit og dagblöð
Höfundur. (útgáfuár). Titill greinar. Heiti tímarits, árgangur (tölublað), síðutal
Tímarit
Eftir einn íslenskan höfund
Hilmar Snorrason. (2009). Gömlu skipin. Sjómannablaðið Víkingur, 71(3), s. 25-27.
Tilvísun: (Hilmar Snorrason, 2009, bls. 25)
Höfundar ekki getið
Gíraffinn dularfulli: Hjartað kemur vísindamönnum í opna skjöldu. (2010). Lifandi vísindi, (1), s. 19-25.
Tilvísun: (Gíraffinn dularfulli: Hjartað kemur vísindamönnum í opna skjöldu, 2010, bls. 22)
Tímarit, sem er skannað inn (til dæmis á timarit.is)
Halldór Jónsson. (1939). Neyðarkall á 182 metrum. Sjómannablaðið Víkingur, 1(1), 12.
Tilvísun: (Halldór Jónsson, 1939, bls. 12)
Greinin er sótt af timarit.is http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4224833&issId=288338&lang=is, en af því að hún er skönnuð inn og því nákvæmlega eins og prentaða útgáfan, er hún skráð í heimildaskrá eins og um tímaritið sjálft væri að ræða
Dagblöð
Grein með höfundi
Kristín Heiða Kristinsdóttir. (2014, 28. október). Ég er sterkari en ég hélt að ég væri. Morgunblaðið, bls.10.
Tilvísun: (Kristín Heiða Kristinsdóttir, 2014)
Í sumum dagblöðum er eingöngu gefin upp skammstöfun á nafni höfundar eða netfang. Þetta má til dæmis leysa á eftirfarandi hátt:
S.H.Á. (2014, 28. október). Sigið nú 40 metrar. Fréttablaðið, bls. 10.
(S.H.Á., 2014)
johanna@frettabladid.is [nafns ekki getið]. (2014, 28. október). Strætó fær tuttugu nýja strætisvagna. Fréttablaðið, bls. 2.
(johanna@frettabladid.is, 2014)
Grein án höfundar
Fiskneysla eykst í heiminum. (2014, 28. október). Morgunblaðið, bls. 15.
(Fiskneysla eykst í heiminum, 2014)
Dagblöð og tímarit á netinu
Höfundur. (ártal) Titill [lýsing á tegund efnis]. Sótt af http://www._______
Fréttamiðill á netinu
Með höfundi
Auður Albertdóttir. (2014, 28. október). Aukinn áhugi á ferðum til Vesturheims. Mbl.is. Sótt afhttp://www.mbl.is/frettir/innlent/2014/10/28/aukinn_ahugi_a_vesturheimsferdum/
Tilvísun: (Auður Albertsdóttir, 2014)
Athugið að stundum ber rafrænt form heimildarinnar sérstakt nafn, samanber Morgunblaðið og mbl.is og þá kemur það heiti fyrir framan slóðina.
Án höfundar
Flug að hefjast og gosið að minnka en reikningar flugfélaga og strandaglópa hækka. (2010, 20. apríl) Pressan. Sótt af http://www.pressan.is/Frettir/LesaFrett/flug-ad-hefjast-og-gosid-ad-minnka-en-reikningar-flugfelaga-og-strandaglopa-haekka
Tilvísun: (Flug að hefjast og gosið að minnka en reikningar flugfélaga og strandaglópa hækka, 2010)
Veftímarit
Tobba Marínós. (2014, 27. október). Spikfeitt samviskubit. Kvennablaðið. Sótt af: http://kvennabladid.is/2014/10/27/spikfeitt-samviskubit-2/
Tilvísun: (Tobba Marínós, 2014)
Gagnasöfn
Höfundur. (Ártal, dagur. mánuður). Titill. Heimild. Sótt af http://____
Á hvar.is er fjöldi rafrænna gagnasafna og tímarita, sem flokkast undir viðurkenndar heimildir, t.d. Britannica og Grove Music.
Hér að neðan eru gefin dæmi um hvernig á að skrá rafrænar heimildir af gagnasöfnum.
Án ártals
Buckley, David. (e.d.) Björk. Grove Music Online. Oxford Music Online. Sótt af http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/46593
Tilvísun: (Buckley, e.d.)
(e.d. þýðir engin dagsetning)
Án höfundar
Givenchy, Hubert de. (2010). Encyclopædia Britannica. Sótt af Encyclopædia Britannica Online http://search.eb.com/eb/article-9036942
Tilvísun: (Givenchy, Hubert, de, 2010)
Athugið að Givenchy, Hubert de er titill greinarinnar sem vitnað er í.
Efni á netinu, greinar og annað
Vefsíða
Þegar vitnað er í heilt vefsvæði er nóg að setja slóð vefsvæðisins beint í textann í sviga og þarf ekki að gera sérfærslu í heimildaskrá.
Reykjavíkurborg. (e.d.). Vinsamlegt samfélag. Sótt af http://reykjavik.is/vinsamlegt-samfelag
Tilvísun: ( Reykjavíkurborg, e.d.)
Hér kemur stofnun í stað höfundar þar sem stofnunin ber ábyrgð á því sem birtist á vefnum. Hið sama á við ef fyrirtæki ber ábyrgð á vefsíðunni. Ef engin stofnun eða fyrirtæki er ábyrgðaraðili þess sem verið er að vitna í er titill settur í stað höfundar og er þá:
Titill greinar. (Ár, dagur. mánuður). Sótt af: vefslóð
Tilvísun: (Titill greinar, ár)
Blogg
Trausti Jónsson. (2014, 18. október). Norðankast í undirbúningi? [bloggfærsla]. Sótt af http://trj.blog.is/blog/trj/entry/1476152/
Myndskeið af Youtube
Höfundur. [Skjánafn]. (ár, dagur. mánuður). Titill myndbands
[Myndskeið]. Sótt af http://____x
Notandinn sem setur myndbandið inn er skráður sem höfundurinn. Ef vantar raunverulegt nafn höfundar er það leyst á eftirfarandi hátt:
Skjánafn. (ár, dagur. mánuður). Titill myndbands [Myndskeið]. Sótt af http://____x
The Real Grumpy Cat. (2012, 25. september). The Original Grumpy Cat [myndskeið]. Sótt af http://www.youtube.com/watch?v=INscMGmhmX4
Tilvísun: (The Real Grumpy Cat, 2012)
Munnlegar heimildir
Stundum eru notaðar heimildir sem lesandinn hefur ekki möguleika á að nálgast. Slíkar heimildir geta til dæmis verið viðtöl, tölvupóstar og fyrirlestrar eða annað námsefni frá kennurum. Efni af þessu tagi er ekki skráð í heimildaskrá heldur eru allar upplýsingar um það settar beint inn í textann. Það getur til dæmis litið svona út:
Í viðtali við Ingibjörgu Rögnvaldsdóttur, forstöðumanns bókasafns og upplýsingamiðstöðvar Tækniskólans, þann 12. september 2011, kom fram að almennt leituðu vélstjórnarnemar ekki aðstoðar á bókasafninu við öflun heimilda.
Stefán Þór Herbertsson, vélstjóri á Beiti, hefur áratuga reynslu af báðum þessum kerfum. Hann telur að ekki sé teljandi munur…. (14. október 2011).
Skv. Björgúlfi Jónssyni, sölumanni hjá Ísfelli, er mikill verðmunur á skötuselsnetum eftir því hvar þau eru framleidd (12. nóvember 2011).
Ef um er að ræða viðtal þarf að koma fram fullt nafn viðmælanda og dagsetning viðtalsins. Jafnframt verður að segja deili á viðkomandi til skýringar á því af hverju til hans er leitað.