Ég hvet þig, kæri nemandi, til að nýta þér sálfræðiþjónustu Tækniskólans. Ef þú nýtir þér þjónustuna og kemur í spjall þá skaltu ekki líta svo á að það sé eitthvað mikið að hjá þér. Allir glíma við einhver vandamál, það er ekkert sérstakt við það eitt og sér. Ef þú kemur í viðtal þá þýðir það hins vegar það að þú hefur kosið að axla ábyrgð á sjálfum þér og gera eitthvað í málunum. Það er styrkleiki.

Það er að mörgu að huga í daglegu lífi og allir fást við einhvers konar vanda eða geta bætt sig á einhverju sviði. Sem dæmi má nefna þá geta nemendur verið að fást við eitthvað af eftirfarandi: að ná ekki nægilega góðum svefni, hreyfa sig ekki nægilega mikið, borða óhollt, eyða of miklum peningum í mat, taka ekki til í umhverfi sínu, læra ekki heima, mæta ekki í tíma, lenda í árekstrum við annað fólk, upplifa sig einangraða, glíma við tilfinningavanda (kvíða, depurð o.s.frv.), skipuleggja sig ekki, setja sér ekki markmið, eyða of miklum tíma í tölvuleikjum, finna ekki tilgang í lífinu.

Allir þessir þættir hér að ofan eru eðlileg og algeng viðfangsefni ungs fólks, það er, það er algengt og eðlilegt að lenda í vanda af þessum toga og þurfa að finna lausnir. Þættir eins og þessir og fjölmargir aðrir í okkar lífi tengjast hver öðrum. Þess vegna getur vandi margfaldast, vandi á einu sviði fer að hafa neikvæð áhrif á öðru sviði. Að sama skapi getur árangur á einhverju sviði lífsins haft jákvæð áhrif á allt annað sem við gerum. Þess vegna erum við gjarnan stödd í jákvæðum eða neikvæðum spíral, hvort sem við áttum okkur á því eða ekki. Allir lenda í einhverjum vanda, það er óhjákvæmilegt. Þegar við lendum í vanda blasa við tvær leiðir og báðar geta við fyrstu sýn virst slæmar vegna þess að báðar leiðir eru erfiðar.

Önnur leiðin virðist þó kannski vera svolítið auðveldari, en hún er sú að veigra sér við að takast á við vandann, sætta sig við vandann, bíða, leiða hugann að öðru, vona það besta og spila svo smá tölvuleik. Hætt er við að vandinn vaxi og margfaldist. Þess vegna er þetta mjög slæm leið. Hún færir þig á verri stað.

Hin leiðin virðist oft vera slæm því hún er erfið og krefst þess að þú takir ábyrgð á sjálfum þér og umhverfi þínu. Verðlaunin sem bíða eru hins vegar stór, eins stór og þau geta orðið. Þessi leið felur í sér að vera meðvitaður um sjálfan sig og lífið og koma þannig auga á vanda. Því næst þarf að leita leiða til að leysa vandann. Hringdu í vin, leitaðu á netinu, spjallaðu við mömmu eða sálfræðinginn, hugsaðu hvað þú getur gert sem fyrsta skref til að minnka vandann. Að mæta vanda sínum og yfirstíga hann er erfitt, en þegar það tekst eflist sjálfsmynd þín, það er, þú verður sannfærðari um að þú getir náð árangri. Það eflir þig í öllu öðru. Þess vegna færir þessi erfiða leið þig á miklu betri stað.

Við verðum að taka þunglyndi mjög alvarlega og leita okkur hjálpar í öllum tilvikum. Þunglyndi er algengt, 4–5% fólks í heiminum þjáist af alvarlegu þunglyndi (major depressive disorder) á hverjum tímapunkti, sem eru meira en 300 milljónir. Um 20% þjást af alvarlegu þunglyndi einhver tíma yfir ævina. Þunglyndi er stærsti orsakaþáttur örorku í heiminum og einn af stærstu þáttunum þegar kemur að sjúkdómsbyrði (burden of disease). Stórt hlutfall af þeim sem þjáist af alvarlegu þunglyndi fremur sjálfsvíg. Þrátt fyrir þennan alvarleika hafa rannsóknir sýnt að meira en helmingur fólks telur þunglyndi vera veikleika, telur þunglyndi ekki vera heilsufarsvandamál, og telur þunglyndi vera það eðlilegt og vægt að ekki þurfi að leita sér aðstoðar við því.

Auðvitað þarf að leita sér aðstoðar, og það er hægt að fá aðstoð. Þær meðferðarleiðir sem hafa sýnt hvað mestan árangur samkvæmt niðurstöðum viðurkenndra rannsókna eru lyfjameðferð og hugræn atferlismeðferð (HAM). Gott er að blanda þessum leiðum saman, eða nota einungis HAM í vægum tilfellum.

Megin einkenni þunglyndis eru:

• depurð (eða álíka tilfinning)
• áhuga- eða ánægjuleysi

Önnur einkenni alvarlegs þunglyndis geta verið:

• svefnvandi (þ.m.t. að sofa of mikið)
• þyngdaraukning eða þyngdartap (eða breytingar á matarlyst)
• orkuleysi
• að hreyfa sig eða hugsa hægar en venjulega
• að finnast maður vera einskis virði eða vera fullur sektarkenndar
• að eiga erfitt með að taka ákvarðanir og einbeita sér
• endurteknar hugsanir um dauða eða sjálfsvíg, eða tilraunir til sjálfsvígs

Stefna Tækniskólans er að einelti, kynferðisleg áreitni, kyn­bundin áreitni, ofbeldi og ótilhlýðileg hátt­semi í hvaða mynd sem er, sé ekki liðið. Leita skal allra ráða til að fyr­ir­byggja slíkt og leysa þau mál sem upp koma á sem far­sæl­astan hátt.

Hér má lesa nánar um einelti og ofbeldi. Getum svo fært þetta yfir í gagnabankann.

Geðheilsa er auðvitað mikilvæg, kannski það mikilvægasta sem til er. Við viljum vera nægilega hamingjusöm og stöðug til þess að halda áfram lífinu, geta gert það sem hugur stendur til. Við viljum að mestu vera laus við neikvæðar tilfinningar, það er auðvitað vont að líða illa eðli málsins samkvæmt, en auk þess geta neikvæðar tilfinningar dregið mjög úr árangri okkar, haft neikvæð áhrif á hugsun og hegðun. Þannig getur orðið til vítahringur sem er mikilvægt að stoppa.

Það væri hægt að skrifa heila bók um geðheilsu (reyndar hefur það verið gert margsinnis). Hér verða hins vegar aðeins nefnd örfá atriði sem gott getur verið að tileinka sér til að bæta eða viðhalda góðri geðheilsu.

• Vaknaðu alltaf á sama tíma og farðu að sofa nægilega snemma til að geta vaknað á þessum tíma. Regla á líkamsklukkunni er mjög mikilvæg því annars áttu erfiðara með að stjórna skapi þínu.  Ef þú glímir við svefnvanda, leitaðu allra leiða til að leysa vandann og ekki bíða með það.
• Borðaðu reglulega og hollt. Passaðu að borða ekki of mikið.  Borðaðu alltaf góðan morgunmat.  Þetta hjálpar þér við að halda stöðugleika og líða betur.
• Hreyfðu þig reglulega og á þann hátt að púlsinn hækkar verulega í u.þ.b. 20 mínútur eða meira. Þetta hefur góð áhrif á geðheilsuna.
• Settu þér markmið. Sjáðu fyrir þér hvar þú vilt vera eftir nokkur ár, jafnvel áratug eða meira.  Settu markmið sem eru viðráðanleg, raunhæf, en stór.  Þetta gæti til að mynda verið að ljúka tilteknu námi, finna starf við hæfi, mynda fjölskyldu, reka heimili, vera heilbrigð(ur).  Þetta gefur lífinu tilgang.
• Til að ná markmiðum þínum þarftu að skipuleggja þig. Skipulegðu hvernig þú getur unnið í þínum markmiðum dag frá degi, viku til viku, yfir eina önn.  Þetta gæti verið eitthvað eins og að mæta í (flest) alla tíma, læra heima 6x í viku, hreyfa sig reglulega, vakna á tilteknum tíma o.s.frv.  Sjáðu til þess að meirihluti þess sem þú gerir feli í sér árangur, þ.e., skili þér nær markmiðum þínum.  Þetta getur t.d. verið 85% af tíma vikunnar.  Tölvuleikir eru skemmtilegir, en þeir skila þér í engu nær markmiðum þínum.  Að skipuleggja þannig að þú náir árangri á hverjum degi sem færir þig nær markmiðum þínum bætir geðheilsu.
• Við erum félagsverur. Stefndu að því að vera félagslega virkur.  Spjallaðu við fólk í kringum þig, taktu þátt í félagsstarfi, farðu út að ganga eða á kaffihús, eyddu tíma með fjölskyldumeðlimum.  Þetta gengur miklu betur ef þú vandar þig við að koma vel fram við fólk, og þá ert þú að æfa félagsfærnina þína.  Félagsfærni skilar sér margfalt til baka, þú verður vinsælli félagsskapur, betur liðin(n) í vinnu, betra foreldri.
• Að lokum, gættu þín á skammtímalausnum. Skammtímalausnir eru heillandi því þær virðast leysa vanda fljótt.  Til að mynda að sleppa því að mæta í tíma, fara undir sæng, borða nammi, horfa á fleiri þætti eða spila lengur í tölvuleik, hætta við að hitta fólk vegna kvíða, reykja sígarettu, drekka áfengi til að róa sig, taka eiturlyf.  Skammtímalausnir veita gjarnan einhvers konar vellíðan í skamman tíma, en búa til meiri vanda til lengri tíma litið.  Þegar þú velur erfiðu leiðina, langtímalausnir, þá ertu að velja leið sem skilar þér raunverulegum árangri og þannig bætir þú geðheilsuna og lífið í heild.

Þegar við erum stressuð og kvíðin er líkami okkar verr í stakk búinn til að takast á við sýk­ingar, okkur líður illa og okkur gengur verr að sinna störfum og námi. Hægt er að draga úr streitu­ástandi með marg­vís­legum leiðum. Við viljum hugsa um jafn­vægi, þar sem streitu­ástand veldur ójafn­vægi, til dæmis með of mik­illi framleiðslu á horm­óninu kort­isól. Við náum betra jafn­vægi með því að:

• Sofa vel
  Ungt fólk þarf að sofa 8-10 tíma, of lítill svefn eykur streitu. Hollast er að vakna alltaf á sama tíma. Þannig náum við betri tilfinningastjórn.
• Borða hollan mat
  Mikilvægt er að borða hollt og minnka sveiflur í blóðsykri með því að borða ekki mikinn sykur yfir daginn.
• Hreyfa okkur reglulega
  Gott er miða við að ná hreyfingu fjóru sinnum í viku, 20 mínútur í senn. Best er að finna hreyfingu sem nær að lyfta púlsinum upp í 140 eða þar um bil (cardio-hreyfingu). Nú er síður hægt að fara í ræktina vegna samkomubanns og sýkingarhættu, því er tilvalið að finna aðrar leiðir til að hreyfa sig. Hægt er að gera ýmsar æfingar heima á stofugólfinu eða fara út að hlaupa.
• Skoða hugarástand okkar
  Hugsanir okkar geta auðvitað valdið stressi og kvíða. Gott er að vera vel meðvituð um hvað við hugsum varðandi veirufaraldurinn, skólalokun o.fl. Látum þetta ekki valda okkur of miklum áhyggjum. Hver og einn getur hugsað eitthvað á þessa leið: „ég tileinka mér þær venjur sem draga úr líkum á smiti (handþvottur, fjarlægð milli fólks o.s.frv.), sef vel, hreyfi mig, læri heima o.fl., og þá hef ég gert það sem ég get.“
• Stunda slökunaræfingar, öndunaræfingar og hugleiðslu
  Togaðu axlirnar aftur af og til og settu kassann fram. Finndu slökun í öllum helstu vöðvum. Andaðu djúpt ofan í maga, og rólega. Hugleiðsluæfingar má t.d. finna í smáforritum og á Youtube.